Choć mogłoby się wydawać, że bogate orzecznictwo sądowe wyczerpało sporo obszarów problemowych związanych ze służebnością przesyłu oraz lokalizacją infrastruktury przesyłowej (w tym wodociągowo-kanalizacyjnej) na nieruchomościach osób prywatnych, najnowsze stanowisko Sądu Najwyższego może stanowić źródło ożywionej dyskusji w branży. Związane jest ono bowiem z częstą praktyką spotykaną w przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych na terenie kraju.
Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2018 r. (sygn. akt II Ca 905/16) Sąd Okręgowy w Opolu zadał Sądowi Najwyższemu pytanie następującej treści:
Czy można uznać, że przedsiębiorstwo przesyłowe, które posadowiło urządzenia przesyłowe na gruncie osoby trzeciej za jej wyraźną zgodą wyrażoną tylko w formie pisemnej w trakcie procesu budowlanego, mogło nabyć służebność przesyłu w dobrej wierze?
Jak czytamy w Biuletynie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego nr 1/2019: "W przedstawionym zagadnieniu prawnym chodzi o wykładnię pojęcia „dobra wiara” posiadacza służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu w chwili posadowienia linii energetycznej, a bardziej precyzyjnie o to, czy zgoda wyrażona w formie pisemnej przez właściciela nieruchomości na posadowienie urządzeń linii napowietrznej na swoim terenie w procesie budowlanym daje podstawy do przyjęcia, że przedsiębiorstwo energetyczne mogło uważać, iż ma tytuł prawny do władania tym gruntem odpowiadający instytucji prawa cywilnego, czyli służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu."
Innymi słowy, Sąd Okręgowy w Opolu napotkał na wątpliwość, czy w sytuacji gdy przedsiębiorstwo dysponuje pisemną zgodą właściciela nieruchomości na lokalizację urządzeń, można uznać, że ma ono tytuł prawny do korzystania z gruntu w postaci służebności przesyłu (bądź służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu).
Sąd Okręgowy rozważał, czy można uznać przedsiębiorstwo (na podstawie nawet dorozumianej zgody właściciela) za posiadacza służebności w dobrej wierze. W ocenie tego Sądu trudno wyobrazić sobie sytuację, w której posiadacz urządzeń przesyłowych, stawiając urządzenia na cudzym gruncie i dysponując jedynie jego zgodą pisemną wyrażoną w procesie uzyskiwania pozwolenia na budowę, mógł pozostawać w dobrej wierze, tj. uważać, że przysługuje mu służebność gruntowa odpowiadająca służebności przesyłu, skoro nie ustanowiono jej umową zawartą w przewidzianej przepisami prawa formie.
Opolski sąd wskazał jednak na pogląd odmienny od swojego, wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2012 r., II CSK 120/12, dopuszczający przyjęcie dobrej wiary przedsiębiorstwa budującego infrastrukturę, jeżeli właściciel wyraził zgodę na posadowienie linii jedynie w formie pisemnej lub nawet dorozumianej, argumentując to tylko odpowiednim stosowaniem przepisu art. 172 k.c. do zasiedzenia służebności gruntowej i służebności przesyłu.
Uchwałą z dnia 16 maja 2019 r. (sygn. akt III CZP 110/18) Sąd Najwyższy postanowił, że:
"Wybudowanie urządzeń przesyłowych na gruncie osoby trzeciej za jej zgodą wyrażoną bez zachowania formy aktu notarialnego świadczy o złej wierze posiadacza służebności."
Z uwagi na ogłoszenie uchwały zaledwie 4 dni temu, nie zostało jeszcze sporządzone jego pisemne uzasadnienie. Odnosząc się natomiast do samej tezy, odnotować należy, iż dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazywało, że domniemanie dobrej wiary powinno podlegać ocenie w kontekście wszystkich dowodów zebranych w sprawie (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2014 r., sygn. akt II CSK 472/13). Co więcej, w uchwale z dnia 8 grudnia 2016 r. (sygn. akt III CZP 86/16), jednoznacznie wskazano, że:
„Rozstrzygając czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności; domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu.”
O argumentacji Sądu Najwyższego przyjętej w analizowanej uchwale poinformujemy po publikacji uzasadnienia.
