Do końca kwietnia wszystkie gminy zobowiązane są do złożenia, po raz pierwszy, sprawozdania dotyczącego gospodarowania nieczystościami ciekłymi. Zakres tego sprawozdania wymaga jednak pozyskania części informacji od przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. W jaki sposób zrobić to prawidłowo?
Obowiązek złożenia powyższego sprawozdania wynika z przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2024 r. poz. 399, dalej: „u.c.p.g.”) i jest odrębny od wynikającego z przepisów Prawa wodnego obowiązku sprawozdawczego z realizacji przez gminy KPOŚK (art. 89 Prawa wodnego). Sprawozdanie dotyczące gospodarowania nieczystościami ciekłymi zostało wprowadzone do przepisów u.c.p.g. w 2023 r. i właśnie za ten rok po raz pierwszy będzie składane do dwóch organów – właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska oraz właściwego dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (niewykluczone, że do tego organu gmina będzie składać kilka sprawozdań, jeśli obszar tej gminy podlega pod właściwość więcej niż jednego regionalnego zarządu).
Zakres gminnej sprawozdawczości określony został w przepisie art. 3 ust. 5 u.c.p.g. Zgodnie z jego treścią organ wykonawczy gminy składa sprawozdanie zawierające informacje o:
- liczbie zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków istniejących na terenie gminy;
- liczbie właścicieli nieruchomości, od których odebrano nieczystości ciekłe, oraz liczbie osób zameldowanych pod adresem nieruchomości, na której znajduje się dany zbiornik bezodpływowy lub dana przydomowa oczyszczalnia ścieków;
- liczbie zawartych umów, o których mowa w art. 6 ust. 1 u.c.p.g., w okresie sprawozdawczym, a także przed okresem sprawozdawczym, jeżeli obejmują działania realizowane w okresie sprawozdawczym;
- liczbie zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków, których opróżnianie zorganizowała gmina;
- częstotliwości opróżniania zbiornika bezodpływowego lub osadnika w instalacji przydomowej oczyszczalni ścieków, o której mowa w art. 4 ust. 2 pkt 3 u.c.p.g.;
- ilości nieczystości ciekłych odebranych z obszaru gminy w podziale na nieczystości ciekłe bytowe oraz przemysłowe;
- ilości wody pobranej przez użytkowników niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej;
- stacjach zlewnych, do których przekazane zostały odebrane z terenu gminy nieczystości ciekłe, w postaci wykazu tych stacji;
- liczbie przeprowadzonych kontroli dokumentów, o których mowa w art. 6 ust. 5a u.c.p.g., oraz wynikach tych kontroli.
Jaka jest zatem rola samych przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w ww. procedurze sprawozdawczej?
Niewątpliwie zdecydowana większość informacji, która winna być zawarta w tym sprawozdaniu, jest (albo przynajmniej w teorii powinna być) w posiadaniu gmin, czy to z uwagi na realizację określonych zadań przewidzianych przepisami u.c.p.g. (np. obowiązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków – patrz: art. 3 ust. 3 u.c.p.g.), czy też poprzez otrzymywanie ich w kwartalnych sprawozdaniach składanych przez podmioty świadczące usługi asenizacyjna tzw. wozaków (patrz: art. 9o u.c.p.g.). Ustawodawca określił jednak jeden element analizowanego sprawozdania, co do którego gminy będą posiadały informacje wyłącznie wtedy, gdy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działa w strukturze urzędu gminy. W pozostałych przypadkach, tj. przedsiębiorstwa wod-kan działającego w formie spółki prawa handlowego albo zakładu budżetowego, gmina będzie zmuszona do zawnioskowania do tego podmiotu o przekazanie mu tych informacji – których? Tych odnoszących się do ilości wody pobranej przez użytkowników niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej (pkt 7 w art. 3 ust. 5 u.c.p.g.).
Niewątpliwie powyższe dane znajdują się w posiadaniu przedsiębiorstw wod-kan (oczywiście w zakresie jakim informacja dotyczy odbiorców pobierających wodę ze zbiorczych systemów), nie zaś gminy. Gminy tym samym, aby w sposób pełny i prawidłowy złożyć nowe sprawozdanie dotyczące gospodarowania nieczystościami ciekłymi nie będą miały innego wyjścia, jak zwrócić się po te dane do właściwego przedsiębiorstwa wod-kan. Jak przedsiębiorstwo to powinno zareagować? Bezsprzecznym jest, że takie dane powinny zostać przekazane, chociażby wyłącznie z uwagi na fakt, że problematyka dostarczania wody jest zadaniem własnym każdej gminy, a tym samym informacje w tym przedmiocie stanowią informację publiczną (sądy administracyjne przyjmują bowiem bardzo szerokie rozumienie tego pojęcia).
Jednocześnie zauważyć należy, że przez „ilość wody pobranej przez użytkowników niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej” z punktu widzenia żądania przez gminę tych danych od przedsiębiorstwa wod-kan będziemy rozumieli tę ilość wody, którą pobierana jest z terenu tych nieruchomości, z których właścicielami przedsiębiorstwo ma umowę na dostarczanie wody, a które wyposażone są w zbiornik bezodpływowy albo przydomową oczyszczalnię ścieków. Ustalenie, które to są podmioty, jest przy tym zadaniem gminy, a nie przedsiębiorstwa wod-kan.
Z punktu widzenia samego przekazywania tego rodzaju danych przedsiębiorstwo wod-kan musi mieć na uwadze także przepisy dotyczące ochrony danych osobowych. W tym miejscu warto przywołać stanowisko Prezesa UODO odnoszące się do braku podstaw do przekazywania danych dotyczących indywidualnego zużycia wody przez poszczególnych właścicieli nieruchomości na potrzeby prowadzonych przez gminy kontroli, z uwagi na brak podstawy prawnej do takiego działania (pisaliśmy o tym w artykule „UODO: przedsiębiorstwa nie mogą przekazywać gminom danych o zużyciu wody”). Pogląd ten należy mieć tym samym na uwadze przy przekazywaniu ww. informacji gminie na potrzeby analizowanego sprawozdania.
Jak w takim razie przekazać informacje o ilości zużytej wody w sposób prawidłowy i nie budzący wątpliwości? Otóż gmina wnioskując o te dane, powinna podać wykaz adresów nieruchomości, w odniesieniu do których potrzebuje danych dotyczących ilości zużytej wody, a w odpowiedzi przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne powinno podać te dane liczbowe w sposób zbiorczy, bez podziału na poszczególne nieruchomości. W przypadku zaś sytuacji, w których dana nieruchomość nie jest podłączona ani do sieci kanalizacyjnej, ani do sieci wodociągowej, przedsiębiorstwo wod-kan powinno przekazać właśnie taką informację, zaś ilość pobranej wody na tej nieruchomości gmina powinna samodzielnie ustalić w oparciu o przeciętne normy zużycia wody.
