Od rozpoczęcia funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych minęło już ponad 3 lata, dlatego warto przyjrzeć się jaka praktyka ostatecznie ukształtowała się przy wskazywaniu beneficjenta rzeczywistego w spółkach komunalnych, a także jak zapatrują się na to zagadnienie autorzy przepisów. Tuż po wejściu w życie analizowanej regulacji informowaliśmy o wątpliwościach interpretacyjnych w artykule "Beneficjent rzeczywisty w spółce komunalnej?". Mimo funkcjonujących wtedy skrajnie różnych interpretacji, okazało się, że przedstawione przez nas w publikacji wnioski zgodne są ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów.
Interpelacja poselska
W początkowym okresie obowiązywania nowych regulacji dało się zauważyć, że praktyka spółek komunalnych w zakresie zgłaszania beneficjenta rzeczywistego była różna. Część spółek gminnych jako swojego beneficjenta wskazywało wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a część członków zarządu, mimo że w myśl art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wskazanie jako beneficjenta rzeczywistego osoby fizycznej zajmującej wyższe stanowisko kierownicze jest swego rodzaju ostatecznością. Jest to dopuszczalne pod warunkiem spełnienia przesłanki „udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym-czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu”.
Na rozbieżną praktykę spółek komunalnych w tym zakresie zwrócono uwagę w interpelacji poselskiej nr 10245 do Ministra Finansów w sprawie problemów ze wskazaniem beneficjenta rzeczywistego spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego i z udziałem Skarbu Państwa.
Stanowisko Ministra Finansów
Minister Finansów – w odpowiedzi na interpelację poselską – wskazał, że „Mając na uwadze ustawową definicję beneficjenta rzeczywistego przyjąć należy, że w sytuacji, w której 100% udziałów lub akcji spółki posiada Skarb Państwa, jako beneficjent rzeczywisty powinna zostać wskazana każda osoba fizyczna mogąca faktycznie wykonywać uprawnienia przysługujące Skarbowi Państwa w spółce. Przykładowo w sytuacji, gdy jedynym udziałowcem spółki jest Skarb Państwa, a przysługujące mu uprawnienia wykonuje np. minister właściwy do spraw finansów publicznych to dopuszczalne będzie wskazanie jako beneficjenta rzeczywistego tego ministra”.
Przedkładając te rozważania na grunt spółek komunalnych należy wskazać, że zasadniczo jako beneficjenta rzeczywistego w tych spółkach należy wskazać osobę fizyczną uprawnioną do wykonywania praw z udziałów lub akcji należących do jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej „W jednoosobowych spółkach jednostek samorządu terytorialnego funkcję zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) pełnią organy wykonawcze tych jednostek samorządu terytorialnego”. W przypadku spółek gminnych będzie to zatem wójt, burmistrz lub prezydent miasta, na co wskazywaliśmy w artykule wspomnianym na wstępie.
Jednocześnie Minister Finansów, powołując się na część ogólną definicji beneficjenta rzeczywistego (wprowadzenie do wyliczenia), zgodnie z którą przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się „każdą osobę fizyczną sprawującą bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta”, uznał, że nie jest wykluczone, aby jako beneficjenta rzeczywistego w spółce komunalnej dodatkowo wskazać członka zarządu. Jak podkreślił Minister „w odniesieniu do spółki z udziałem jednostki samorządu terytorialnego oraz spółki z udziałem Skarbu Państwa, możliwe jest ustalanie, jako beneficjenta rzeczywistego również osoby lub osób fizycznych zajmujących wyższe stanowiska kierownicze w spółce (tj. osób fizycznych będących członkami organów zarządzających spółki). Uprawnienia przysługujące tym osobom np. na podstawie dokumentów korporacyjnych mogą wskazywać na wywieranie przez nie decydującego wpływu na działania podejmowane przez spółkę”.
Podsumowanie
Minister Finansów stanął na stanowisku, że jako beneficjenci rzeczywiści spółek komunalnych (ze 100% udziałem j.s.t.) powinny być wskazane osoby fizyczne uprawnione do wykonywana praw z udziałów lub akcji należących do jednostki samorządu terytorialnego, a więc wchodzące w skład organu wykonawczego j.s.t. Jednocześnie jednak wskazał, że nie można wykluczyć, że w niektórych spółkach – z uwagi na uprawnienia przysługujące członkom zarządu – jako beneficjenta należało będzie dodatkowo wskazać członka zarządu. Stanowisko Ministra Finansów należy uznać za prawidłowe, z tym zastrzeżeniem, że aby dodatkowo wskazać członka zarządu spółki komunalnej jako beneficjenta rzeczywistego – naszym zdaniem – muszą mu przysługiwać szczególne uprawnienia, a nie tylko te wynikające z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, w szczególności Kodeksu spółek handlowych.
Interpelacja i odpowiedź Ministra Finansów są dostępne pod adresem strony internetowej: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=10245.
