Ruszył Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne działające w formie spółek prawa handlowego są zobowiązane do zgłoszenia do rejestru m.in. informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych.
Przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawa AML) w większości weszły w życie 12 lipca 2018 r. Choć regulacja dotyczy głównie funkcjonowania tzw. instytucji obowiązanych np. banków, instytucji płatniczych czy funduszy inwestycyjnych, 13 października 2019 r. weszła w życie kolejna jej część, która znajduje zastosowanie do większości spółek prawa handlowego.
Wczoraj formalnie funkcjonowanie rozpoczął Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Jak wskazuje sama ustawa AML, CRBR jest systemem teleinformatycznym służącym przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych spółek określonych w przepisach. Zasadniczym celem CRBR jest gromadzenie danych identyfikacyjnych beneficjentów rzeczywistych.
Jakie spółki będą obowiązane do zgłaszania danych?
W sposób wyczerpujący określa to art. 58 ustawy AML, zgodnie z którym:
art. 58 ustawy AML
Do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji są obowiązane:
1) spółki jawne;
2) spółki komandytowe;
3) spółki komandytowo-akcyjne;
4) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
5)spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.
Jednocześnie, żaden przepis ustawy AML nie zawiera jakichkolwiek wyłączeń z powyższego katalogu. Do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych będą zatem obowiązane także spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, w tym przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne realizujące w takiej formie prawnej zadanie własne gmin w zakresie zaopatrzenia w wodę lub odprowadzania ścieków.
Informacje podlegające zgłoszeniu do CRBR podzielić należy na dwie kategorie. Po pierwsze, dane dotyczące danej spółki (jej nazwa, forma organizacyjna, siedzibę, numer KRS oraz NIP). Po drugie, dane identyfikujące członka organu spółki lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania jej reprezentowania, a także dane tzw. beneficjenta rzeczywistego. W stosunku do wymienionych osób zgłoszenie obejmuje imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, numer PESEL oraz informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach.
Beneficjent rzeczywisty w spółce gminnej?
Ustawa AML zawiera szeroką i obszerną definicję legalną pojęcia beneficjent rzeczywisty (art. 2 ust. 2 pkt 1). Z punktu widzenia zidentyfikowania beneficjenta rzeczywistego w spółce, istotne jest przede wszystkim zwrócenie uwagi, że może być nim wyłącznie osoba fizyczna. Co za tym idzie, w przypadku spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, beneficjentem rzeczywistym nie będą gminy, powiaty czy województwa. Drugie z kluczowych kryteriów to sprawowanie bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad spółką. Kontrola ta na gruncie ustawy AML powiązana jest m.in. z posiadaną przez beneficjenta liczbą udziałów lub akcji (co najmniej 25%) bądź prawem do głosowania na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu (co najmniej 25% głosów).
Oczywistym jest, że spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego nie będą miały problemu ze zgłoszeniem członków organów uprawnionych do ich reprezentowania. Sporych wątpliwości dostarcza natomiast wskazanie osoby fizycznej, którą można by uznać za beneficjenta rzeczywistego takiej spółki.
Część komentujących podnosi, że w przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie tożsamości udziałowców czy akcjonariuszy, pozostaje wskazanie jedynie członków zarządu spółki. Mając na względzie jednak, że zgłoszenie dokonywane jest przez zarząd z jednoczesnym oświadczeniem o świadomości co do odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych danych, a brak zgłoszenia sankcjonowany jest karą pieniężną – zasadnym wydaje się wskazywanie np. w spółkach gminnych – wójtów, burmistrzów lub prezydentów, jako osoby fizyczne wykonujące uprawnienia właścicielskie gmin w spółkach.
Kiedy należy dokonać zgłoszenia?
Generalnie informacje w CRBR należy zgłaszać nie później niż w terminie 7 dni od dnia wpisu spółek do Krajowego Rejestru Sądowego, a w przypadku zmiany przekazanych informacji – w terminie 7 dni od ich zmiany (art. 60 ust. 1 ustawy AML).
Spółki wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego na dzień 13 października 2019 r. obowiązane są zgłosić informacje o beneficjentach rzeczywistych w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie komentowanych przepisów tj. do dnia 13 kwietnia 2020 r.
Poza wspomnianą już odpowiedzialnością karną (osób dokonujących zgłoszenia) za złożenie nieprawdziwych danych, ustawodawca przewidział również sankcję za niedopełnienie obowiązku zgłoszenia. Spółki, które zaniechały zgłoszenia w terminie wskazanym w ustawie AML, podlegać będą karze pieniężnej do wysokości 1 000 000 zł.
