16 kwietnia 2022 r. w życie weszły trzy dodatkowe przesłanki wykluczenia z postępowań publicznych. Stanowią one przejaw sankcji stosowanych w celu przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Nowa regulacja ustawowa odnosi skutek zarówno do postępowań o udzielenie zamówienia prowadzonych na podstawie ustawy, jak i do postępowań wyłączonych spod tej ustawy.
W dniu 16 kwietnia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, zwana dalej „Ustawą”. Jak stanowi jej art. 1 pkt. 3 w celu przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczętej w dniu 24 lutego 2022 r., wobec osób i podmiotów wpisanych na listę, o której mowa w art. 2 tej Ustawy, stosuje się m.in. wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu.
W art. 7 ust. 1 Ustawy ustawodawca wprowadził trzy dodatkowe (w stosunku do tych występujących w ustawie z dnia 11 września 2019 r. prawo zamówień publicznych, dalej jako „ustawa prawo zamówień publicznych”), obligatoryjne przesłanki wykluczenia wykonawców z postępowań i konkursów. Z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych wyklucza się :
1) wykonawcę oraz uczestnika konkursu wymienionego w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 Rady (WE) z dnia 18 maja 2006 r. dotyczącego środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (Dz. Urz. UE L 134 z 20.05.2006, str. 1, z późn. zm.), dalej jako „rozporządzenie 765/2006” i rozporządzeniu 269/2014 Rady (UE) z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających (Dz. Urz. UE L 78 z 17.03.2014, str. 6, z późn. zm), dalej jako „rozporządzenie 269/2014” albo wpisanego na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3 Ustawy;
2) wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego beneficjentem rzeczywistym w rozumieniu ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2022 r. poz. 593 i 655) jest osoba wymieniona w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisana na listę lub będąca takim beneficjentem rzeczywistym od dnia 24 lutego 2022 r., o ile została wpisana na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3 Ustawy;
3) wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego jednostką dominującą w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz. 217, 2105 i 2106) jest podmiot wymieniony w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisany na listę lub będący taką jednostką dominującą od dnia 24 lutego 2022 r., o ile został wpisany na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3 Ustawy.
Opisane powyżej wykluczenie następować będzie na okres trwania wspomnianych wyżej okoliczności (art. 7 ust. 2 Ustawy).
W sytuacji udziału w postępowaniu wykonawcy lub uczestnika konkursu podlegającego wykluczeniu na podstawie art. 7 ust. 1 Ustawy, zamawiający odrzuca wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielnie zamówienia publicznego lub ofertę takiego wykonawcy lub uczestnika konkursu, nie zaprasza go do złożenia oferty wstępnej, oferty podlegającej negocjacjom, oferty dodatkowej, oferty lub oferty ostatecznej, nie zaprasza go do negocjacji lub dialogu, a także nie prowadzi z takim wykonawcą negocjacji lub dialogu, odrzuca wniosek o dopuszczenie do udziału w konkursie, nie zaprasza do złożenia pracy konkursowej lub nie przeprowadza oceny pracy konkursowej, odpowiednio do trybu stosowanego do udzielenia zamówienia publicznego oraz etapu prowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Trzeba podkreślić, że przywołane powyżej nowe podstawy wykluczenia z postępowania mają zastosowanie nie tylko do postępowań i konkursów prowadzonych na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych wszczynanych od dnia wejścia w życie niniejszej Ustawy. Ustawodawca w art. 7 ust. 9 Ustawy zdecydował, że ujęte w art. 7 ust. 1-8 Ustawy reguły znajdą także zastosowanie do postępowań o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 2 ust. 1 ustawy prawo zamówień publicznych (tj. do postępowań klasycznych o wartości szacunkowej poniżej 130.000 zł netto oraz do postępowań sektorowych poniżej progów unijnych) a także do postępowań prowadzonych z wyłączeniem podmiotowo-przedmiotowym ustawy prawo zamówień publicznych.
Ponadto w myśl art. 22 Ustawy: „Przepisy art. 7 Ustawy oraz środek, o którym mowa w art. 1 pkt 3 Ustawy, stosuje się również do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego oraz konkursów wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej Ustawy, z tym że:
1) okres wykluczenia, o którym mowa w art. 7 ust. 2 Ustawy, rozpoczyna się nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia wejścia w życie niniejszej Ustawy;
2) zamawiający dostosowuje dokumentację zamówienia lub regulamin konkursu w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie niniejszej Ustawy.”
W Ustawie przewidziano również karę pieniężną nakładaną na osoby lub podmioty podlegające wykluczeniu na podstawie art. 7 ust. 1 Ustawy, które w okresie tego wykluczenia ubiegają się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie lub biorą udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub w konkursie. Należy przy tym dodać, że przez ubieganie się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie rozumie się odpowiednio złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie, złożenie oferty, przystąpienie do negocjacji lub złożenie pracy konkursowej. Kara pieniężna nakładana będzie przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, w drodze decyzji, w wysokości do 20.000.000 zł.
Lista osób i podmiotów, wobec których są stosowane środki, o których mowa powyżej zgodnie z wolą ustawodawcy ma być prowadzona przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Lista z pierwszymi wpisami została opublikowana w dniu 26 kwietnia 2022 r. w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji pod adresem: https://www.gov.pl/web/mswia/lista-osob-i-podmiotow-objetych-sankcjami. Lista zawiera oznaczenie osoby lub podmiotu, wobec których stosuje się środki, o których mowa w Ustawie, wraz z rozstrzygnięciem, który z tych środków ma do nich zastosowanie. Zakres środków, o których mowa w art. 1 Ustawy, stosowanych wobec osób i podmiotów wpisanych na listę nie może powielać zakresu środków określonych względem tych osób i podmiotów w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 lub rozporządzeniu 269/2014.
Reasumując, na mocy obowiązującej od 16 kwietnia 2022 r. Ustawy wykluczeniu podlegają wykonawcy oraz uczestnicy konkursu wskazani w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisani na w/w listę a także wykonawcy lub uczestnicy konkursu powiązani z podmiotami wpisanymi na w/w listy lub wykazy, ubiegający się o udzielenie zamówienia w postępowaniach unijnych, krajowych, bagatelnych, sektorowych poniżej progów unijnych jak i innych, w stosunku do których wyłączono stosowanie ustawy prawo zamówień publicznych (w tym również biorący udział w postępowaniach wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie w/w Ustawy).
