19 września 2020 r. w życie wchodzi nowelizacja ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, dotycząca zasad wydawania warunków przyłączenia do sieci (do ustawy dodany został art. 19a, zmieniony zaś został art. 29 u.z.z.w. dotyczący kar). Zmiany są skutkiem uchwalenia ustawy z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (dalej zwanej nowelizacją albo ustawą nowelizującą). Zmiany do u.z.z.w. zawarte są w art. 7 ustawy nowelizującej.
Ustawodawca starał się, by nowe zasady wydawania warunków przyłączenia do sieci weszły w życie płynnie i w tym celu w ustawie nowelizującej zawarł przepisy intertemporalne.
Artykuł 35 nowelizacji stanowi, że:
- Do spraw uregulowanych u.z.z.w. dotyczących wydawania przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne warunków przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, odbioru przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych oraz włączania ich do sieci wodociągowych i kanalizacyjnych niezakończonych w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.
- W terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy rady gmin dostosują treść regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków obowiązujących na obszarze ich właściwości do przepisów ustawy zmienianej w art. 7 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
- Warunki przyłączenia do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej wydane przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne przed wejściem w życie niniejszej ustawy zachowują ważność przez okres 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Niestety na tle przywołanej regulacji (przede wszystkim art. 35 ust. 1 nowelizacji) natychmiast pojawiły się wątpliwości interpretacyjne, sprowadzające się do pytania od jakiej daty przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjne winny stosować nowe regulacje i do jakich kategorii wniosków.
Po pierwsze można przyjąć koncepcję, iż:
- do wszystkich wniosków o wydanie warunków przyłączenia do sieci złożonych do dnia 19 września 2020 r. należy stosować reguły dotychczasowe, co de facto (w braku regulacji odnoszących się do warunków przyłączenia do sieci w aktualnym brzmieniu u.z.z.w.) oznacza stosowanie zasad wynikających z regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków obowiązującego aktualnie na terenie danej gminy, zaś
- do wszystkich wniosków o wydanie warunków przyłączenia do sieci złożonych po dniu 19 września 2020 r. stosować należy już zasady wynikające z dodanego w tej dacie do u.z.z.w. art. 19a, z pominięciem ewentualnych sprzecznych z ustawą postanowień regulaminu (sprzeczność taką rada gminy ma obowiązek usunąć w terminie 12 miesięcy od daty wejścia ustawy czyli do 19 września 2021 r.).
Po drugie można przyjąć koncepcję, iż dotychczasowe zasady znajdują zastosowanie do wszystkich spraw niezakończonych w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej (czyli od 19 września 2020 r.), bez względu na to kiedy wniosek został złożony, tzn. również do wniosków złożonych np. 18 września 2021 r. Innymi słowy, nowe zasady znalazłyby zastosowanie do wniosków składanych od dnia 19 września 2021 r.
Literalne brzmienie ustawy, przy przyjęciu podstawowej zasady wykładni prawa, a zatem zasady racjonalności ustawodawcy, zdaje się wskazywać na poprawność drugiej koncepcji.
Skoro ustawodawca w przypadku innych kategorii spraw, których procedowanie zostało zmodyfikowane nowelizacją, wyraźnie nakazał stosowanie zasad dotychczasowych wyłącznie do spraw, które rozpoczęły się przed 19 września 2020 r. (zob. art. 34 ust. 1 i 36 nowelizacji), a w stosunku do spraw uregulowanych u.z.z.w. nakazał zasady takie stosować do spraw po prostu niezakończonych w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, to oznacza, iż zasadą tą zamierzał objąć także takie sprawy, które zapoczątkowano między 19 września 2020 r. a 19 września 2021 r.
Zdaje się to potwierdzać także uzasadnienie do ustawy, w którym czytamy : Przepisy ustawy – Prawo energetyczne w brzmieniu nadanym projektowaną ustawą będą stosowane w odniesieniu do wniosków o określenie warunków przyłączenia, które zostaną złożone po dniu wejścia w życie projektowanej ustawy. Natomiast przepisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w brzmieniu nadanym projektowaną ustawą będą stosowane w odniesieniu do wniosków o określenie warunków przyłączenia złożonych po upływie 12 m-cy od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, czyli po upływie terminu na dostosowanie regulaminów doprowadzania wody i odprowadzania ścieków, w przypadku gdyby były sprzeczne z wprowadzonymi projektowaną ustawą zmianami.
Za koncepcją drugą przemawia również możliwość wyeliminowania podstawowej słabości koncepcji pierwszej w postaci uznania, iż ustawodawca niejako systemowo akceptuje przynajmniej przejściową, potencjalną niezgodność obowiązujących regulaminów z ustawą, a tym samym godzi się na to by formalnie obowiązujące regulaminy nie były stosowane (przepis rangi ustawowej, czyli art. 19a u.z.z.w. wyprzedzałby od dnia 19 września 2020 r. niezgodne z nim rozwiązania regulaminowe przy procedowaniu wniosków złożonych po tej dacie).
Skoro tak wiele argumentów przemawia za koncepcją drugą, to gdzie leży problem?
Jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach, które ustawodawcy umknęły, a które skomplikują życie tak organom gmin jak i przedsiębiorstwom.
Po pierwsze, jak już wyżej wskazano, dotychczasowe przepisy regulujące wydawanie warunków przyłączenia do sieci, to nie regulacje wynikające z u.z.z.w. czy rozporządzeń, ale przede wszystkim z regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków obowiązującego na terenie danej gminy, który jest aktem prawa miejscowego, czyli także źródłem powszechnie obowiązującego na terenie danej gminy prawa.
Jeżeli tak, to przy przyjęciu koncepcji drugiej, należałoby uznać, iż do wniosków o przyłączenie do sieci złożonych do dnia 19 września 2021 r. należy stosować postanowienia regulaminu w kształcie obowiązującym w dniu 19 września 2020 r. i to nawet wówczas gdy wniosek zostanie złożony już po dokonaniu przez radę gminy zmian dostosowujących regulamin do brzmienia art. 19a u.z.z.w. (zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy nowelizującej).
W konsekwencji, aby uniknąć wątpliwości i sporów, uchwały zmieniające regulaminy ( w wykonaniu obowiązku z art. 35 ust 2 nowelizacji) winny również zawierać dodatkowe normy, zgodnie z którymi będą stosowane w nowym brzmieniu dopiero do spraw, w których podmiot zainteresowany włączeniem swojej nieruchomości do sieci złożył wniosek po dniu 19 września 2021 r. (należy pamiętać, iż data samego wejścia w życie zmian do regulaminu zależna jest od jego publikacji w dzienniku urzędowym – art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych).
Po drugie, skoro dotychczasowe zasady mają być stosowane do wszystkich spraw niezakończonych do 19 września 2021 r., to oznacza, że zasady te będą funkcjonowały w praktyce przedsiębiorstw jeszcze wiele lat. Jeżeli np. dzisiaj obowiązujący regulamin zakłada trzyletni okres ważności warunków przyłączenia do sieci, a warunki zostaną wydane w sierpniu 2021 r. to podmiot, które te warunki otrzyma będzie mógł je zrealizować aż do 2024 r. i ocena sposobu realizacji warunków następować będzie wciąż na zasadach sprzed 19 września 2020 r.
I po trzecie wreszcie pojawia się pytanie jak rozumieć pojęcie „spraw uregulowanych u.z.z.w.” w rozumieniu art. 35 ust 1 ustawy nowelizującej. Czy „sprawa” rozpoczyna się od wniosku o wydanie warunków przyłączenia do sieci a kończy włączeniem do sieci, czy też jak można byłoby wnioskować z samej treści art. 35 ust 1, istnieją trzy odrębne rodzaje spraw : 1) sprawa wydawania przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne warunków przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, 2) sprawa odbioru przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych oraz 3) sprawa włączania ich do sieci wodociągowych i kanalizacyjnych?
To bardzo istotna kwestia, bo dla przykładu, gdyby uznać, iż mamy jedną „sprawę” którą rozpoczyna wniosek o przyłączenie do sieci a kończy włączenie do sieci to np. odbiór dokonywany w roku 2023 potwierdzający prawidłowe wykonanie przyłącza wykonanego na podstawie warunków wydanych przed dnia 19 września 2021 r. następowałby według reguł obowiązujących przed 19 września 2020 r. Ale już jeśli wydanie warunków, odbiór i przyłączenie do sieci potraktujemy jako trzy odrębne kategorie spraw, to w przytoczonym przykładzie odbiór odbywałby się na nowych zasadach, z uwzględnieniem choćby art. 19a ust. 8 i 9 u.z.z.w.
Wreszcie nie sposób, przychylając się do koncepcji drugiej, nie dostrzec niebezpieczeństwa związanego z odmienną interpretacją treści art. 35 ustawy nowelizującej przez organy Wód Polskich, szczególnie pamiętając, iż kara za każdy dzień zwłoki w wydaniu warunków przyłączenia do sieci to 500 zł. Gdyby w ocenie RZGW właściwa była jednak koncepcja pierwsza, to wówczas przedsiębiorstwo wydając np. warunki dla domów jednorodzinnych na podstawie wniosków złożonych pomiędzy 19 września 2020 r. a 19 września 2021 r. w wynikającym z dotychczasowego regulaminu 30 dniowym terminie, nie zaś w wynikającym z art. 19a ust. 1 pkt 1 terminie 21 dni, sporo ryzykuje.
W tej sytuacji niestety nie pomoże nawet szybka zmiana regulaminu przez radę gminy, bo norma art. 35 nowelizacji nakazuje stosować dotychczasowe zasady przez okres 12 miesięcy od daty wejścia tejże nowelizacji w życie i choć nakazuje również dokonanie w tym okresie niezbędnych zmian w regulaminie, to fakt ten pozostaje bez wpływu na zasady wydawania warunków aż do dnia 19 września 2021 r.
Niewątpliwie przydałaby się nowelizacja art. 35 ustawy z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw albo przynajmniej jednoznaczne stanowisko Wód Polskich dotyczące przyjętego przez nie sposobu wykładni nowych przepisów.
W aktualnym stanie rzeczy, wydaje się, że zarekomendować można z ostrożności co najmniej dwa działania (w odniesieniu do wniosków składanych po dniu 19 września 2020 r.), tj. po pierwsze uznawanie za kompletny i procedowanie wniosku, który zawiera wszystkie elementy wskazane w art. 19a ust. 4, a po drugie przestrzeganie terminów na wydanie warunków określonych w art. 19a ust 1 pkt. 1 i 2 (oczywiście jeżeli dotychczasowe zasady regulaminowe są względniejsze dla wnioskodawcy, np. termin na wydanie warunków wynosi 14 dni, należy stosować te zasady).
