W marcu 2018 r. wszystkie przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjne w kraju złożyły wnioski taryfowe. Po raz pierwszy wnioski te były weryfikowane i zatwierdzane nie przez organy gmin a nowy organ regulacyjny, czyli właściwych Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Po raz pierwszy taryfy zatwierdzane były również na trzy lata nie zaś na rok.
Dla znakomitej większości przedsiębiorstw procedura taryfowa przebiegła sprawnie i zakończyła się wydaniem decyzji zatwierdzającej taryfy, co poniekąd było z pewnością wynikiem braku możliwości realnej weryfikacji po stronie poszczególnych RZGW, które nie będąc do tego przygotowane kadrowo i organizacyjnie, jednorazowo otrzymały setki wniosków do jednoczesnego sprawdzenia. Niestety był to dowód całkowitego braku wyobraźni ustawodawcy co do skutków nowelizacji ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej u.z.z.w) przeprowadzonej w październiku 2017 r.
Już na etapie prac legislacyjnych nad przedmiotową nowelizacją u.z.z.w. (które jak pamiętamy były burzliwe, szybkie i zakończone de facto przyjęciem projektu przed zakończeniem okresu konsultacji społecznych), zwracano uwagę, iż trzyletnia perspektywa taryfowa jest zbyt długa. Dynamika zmiany kosztów funkcjonowania firm, w zgodnej opinii środowiska, nie pozwalała na realne planowanie niezbędnych przychodów w tak długiej perspektywie.
Jak wiemy obawy te bardzo szybko się zaktualizowały i już po roku od zatwierdzenia taryf wiele przedsiębiorstw stanęło przed koniecznością zmiany swoich planów finansowych i ich dostosowania do aktualnych warunków gospodarczych.
W pierwszym rzędzie firmy odczuły wzrost kosztów energii elektrycznej, które na przestrzeni 2018 roku poszybowały w górę o kilkadziesiąt procent. Wbrew pozorom przyjęcie przez parlament ustawy z 28 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw, która miała w założeniu przywrócić poziom cen energii sprzed fali podwyżek, niewiele zmienia. Po pierwsze ustawa, nawet mimo dokonanej nowelizacji, wciąż jest niedoskonała, a firmy energetyczne nie kwapią się do jej realizacji (co oczywiście jest zrozumiałe), po drugie nie wolno zapominać, iż ustawa ta wpływa na ceny energii tylko w 2019 roku. Zatem od 1 stycznia 2020 r. czeka przedsiębiorstwa wod – kan. kolejna fala podwyżek.
Po wyborach samorządowych pewna część rad gmin zrezygnowała z przysługujących wcześniej przedsiębiorstwom preferencji w podatku od nieruchomości, czego firmy nie uwzględniły w rachubach taryfowych na początku 2018 r.
Tendencje na rynku pracy (presja płacowa) i na rynku robót budowlanych (oferty składane w przetargach przez potencjalnych wykonawców przekraczają aktualnie często o 30-40% kosztorysy inwestorskie) również napędzają koszty przedsiębiorstw.
W efekcie, już w grudniu 2018 r. do poszczególnych RZGW zaczęły wpływać pierwsze wnioski o skrócenie czasu obowiązywania dotychczasowych taryf.
Podstawą prawną tych działań jest art. 24j ust. 1 u.z.z.w.
Zgodnie z przywołanym przepisem, w uzasadnionych przypadkach, w szczególności jeżeli wynika to z udokumentowanych zmian warunków ekonomicznych oraz wielkości usług i warunków ich świadczenia, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne w trakcie obowiązywania dotychczasowej taryfy może złożyć do organu regulacyjnego wniosek o skrócenie okresu obowiązywania tej taryfy wraz z projektem nowej taryfy oraz uzasadnieniem, jednak nie później niż przed rozpoczęciem biegu terminu 120 dni od planowanego dnia wejścia w życie nowej taryfy.
Jak łatwo zauważyć, wniosek o skrócenie czasu obowiązywania dotychczasowych taryf, może być uzasadniony nie tylko udokumentowaną zmianą warunków ekonomicznych oraz wielkości usług i warunków ich świadczenia. Świadczy o tym użycie w przepisie słowa w „szczególności” co wskazuje na otwarty katalog przyczyn.
W praktyce najprawdopodobniej podstawowymi przyczynami takich wniosków będą jednak: 1) nierównoważony przychodami wzrost kosztów świadczenia usług wodociągowo – kanalizacyjnych, 2) ograniczenie przychodów ze względu spadek sprzedaży w obrębie usług objętych taryfami (np. utratę odbiorcy usług posiadającego duży udział w ogólnej sprzedaży firmy) albo niekorzystne zmiany w zakresie usług pozataryfowych, skutkujące koniecznością zmiany zasad alokacji kosztów pośrednich (np. w sytuacji utraty rynku nieczystości ciekłych czy utraty hurtowego odbiorcy wody), 3) wreszcie zmiany w strukturze grup taryfowych (pojawienie się nowych typów odbiorców np. pobierających wodę na cel nie uwzględniony dotąd w taryfie, rozliczanych na podstawie zdalnego odczytu, rozliczanych w nowych okresach rozliczeniowych, czy korzystających z e-faktury).
Należy podkreślić, iż wniosek o skrócenie czasu obowiązywania dotychczasowych taryf to de facto wniosek o zatwierdzenie nowych taryf na nowy trzyletni okres, uzupełniony tylko niesformalizowanym pismem zawierającym sam wniosek o skrócenie aktualnie obowiązujących taryf. Świadczy o tym najlepiej treść art. 24j ust. 2 u.z.z.w., który nakazuje do przedmiotowej procedury odpowiednio stosować przepisy art. 24b–24e i art. 24f ust. 1 u.z.z.w.
A zatem organ regulacyjny, po otrzymaniu takiego wniosku dokonuje jego oceny, weryfikacji i analizy, zgodnie z art. 24c ust. 1 u.z.z.w i wydaje decyzję zatwierdzającą o której mowa w 24c ust 2 u.z.z.w. , ewentualnie odmawia zatwierdzenia taryf również w drodze decyzji.
W decyzji zatwierdzającej taryfę orzeka się o skróceniu czasu obowiązywania dotychczasowej taryfy.
Jak w praktyce będzie wyglądała weryfikacja takich wniosków przez organ regulacyjny i jak oceniana będzie zasadność zmiany poszczególnych pozycji kosztowych (zwłaszcza kosztów związanych z energią elektryczną) przekonamy się niebawem. Sposób procedowania tych wniosków i poziom szczegółowości ich badania będzie jednak z całą pewnością lepszym probierzem sposobu podejścia w przyszłości organów do weryfikacji taryf, niż to co mogliśmy obserwować wiosną 2018 r. podczas poprzedniej „kampanii taryfowej”.
Artykuł opublikowany został również na łamach miesięcznika Wodociągi-Kanalizacja.
