Przepisy ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568), czyli jednej z trzech ustaw wchodzącej w pakiet ustaw zwanych „tarczą antykryzysową”, zakładają modyfikacje m.in. w zakresie badań wstępnych, okresowych czy kontrolnych. Zmianom uległy także procedury dotyczące orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o niezdolności do pracy. Warto zwrócić także uwagę na nowe obowiązki pracownika i pracodawcy w przypadku obowiązkowej kwarantanny po przekroczeniu granicy, a także związane z codziennym funkcjonowaniem przedsiębiorstw.
Funkcjonowanie zakładów pracy w czasie pandemii
Na wstępie wskazać należy, iż zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 566). w okresie od dnia 2 kwietnia 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2020 r. zakłady pracy są obowiązane zapewnić:
- osobom zatrudnionym niezależnie od podstawy zatrudnienia rękawiczki jednorazowe lub środki do dezynfekcji rąk;
- odległość pomiędzy stanowiskami pracy wynoszącą co najmniej 1,5 m.
Badania okresowe
Na czas trwania stanu epidemii zawiesza się wykonywanie okresowych badań lekarskich. Pracodawca nie ma obowiązku wystawiać w tym czasie skierowania na badania wstępne, okresowe i kontrolne – także w odniesieniu do pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
Po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania stanu epidemii.
W przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 30 dni od dnia odwołania stanu epidemii. Co istotne - lekarz ten może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie także za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika.
Orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r., zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 60 dni od dnia odwołania stanu epidemii.
Orzeczenia o niepełnosprawności
Z przyczyn związanych z przeciwdziałaniem COVID-19, orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane na czas określony, którego ważność upłynęła w terminie do 90 dni przed dniem wejścia w życie „tarczy antykryzysowej”, pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, zachowuje ważność do upływu 60 dnia od dnia odwołania stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Przepis ten ma moc obowiązującą od 9 grudnia 2019 r.
W przypadku natomiast, gdy ważność ww. orzeczeń upływa w terminie od dnia wejścia w życie „tarczy antykryzysowej” (czyli zasadniczo w terminie, to zachowują one ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu epidemii, jednak – podobnie jak w wyżej omawianym przypadku – nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Przepis ten na moc obowiązującą od 8 marca 2020 r.
Orzeczenia o niezdolności do pracy
Z przyczyn związanych z przeciwdziałaniem COVID-19, orzeczenie o:
- częściowej niezdolności do pracy,
- całkowitej niezdolności do pracy,
- całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- niezdolności do samodzielnej egzystencji
– wydane na czas określony na podstawie m.in. przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, którego ważność upływa w okresie obowiązywania stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowuje ważność przez okres kolejnych 3 miesięcy od dnia upływu terminu jego ważności, w przypadku złożenia wniosku o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres przed upływem terminu ważności tego orzeczenia.
Z kolei orzeczenie o okolicznościach uzasadniających ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego, wydane na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, którego ważność upływa w okresie obowiązywania stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowuje ważność przez okres kolejnych 3 miesięcy od dnia upływu terminu ważności tego orzeczenia, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy, w przypadku złożenia wniosku o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres, przed upływem terminu ważności tego orzeczenia.
Prawo do świadczeń uzależnionych od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji ulega wydłużeniu do końca miesiąca kalendarzowego, w którym upłynie ww. wydłużony termin ważności tego orzeczenia, bez konieczności wydania w tej sprawie decyzji.
Powyższe zasady mają odpowiednie zastosowanie do orzeczeń, których termin ważności upłynie przed dniem wejścia w życie „tarczy antykryzysowej”, jeśli wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres został złożony przed upływem terminu ważności tego orzeczenia i nowe orzeczenie nie zostało wydane przed dniem wejścia w życie nowych przepisów.
Regulacje omówione w tym punkcie mają moc obowiązującą od 8 marca 2020 r.
Kwarantanna po przekroczeniu granicy
Osoby, które przekroczyły granicę państwową są zobowiązane odbyć 14-dniową, obligatoryjną kwarantannę wraz z osobami wspólnie zamieszkującymi lub gospodarującymi. Wypłata wynagrodzenia lub świadczenia chorobowego w takim przypadku wymaga spełnienia kilku formalności.
Zgodnie z przywołanym na wstępie rozporządzeniem, osoby, które przekroczyły granicę państwową są zobowiązane odbyć obligatoryjną kwarantannę wraz z osobami wspólnie zamieszkującymi lub gospodarującymi.
W związku z powyższym, należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:
- Osoba odbywająca obowiązkową kwarantannę powinna poinformować pracodawcę o jej odbywaniu za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, w tym przez telefon.
- W celu wypłaty osobie odbywającej obowiązkową kwarantannę wynagrodzenia lub świadczenia pieniężnego z tytułu choroby określonego w odrębnych przepisach, osoba ta, w terminie 3 dni roboczych od dnia zakończenia obowiązkowej kwarantanny składa pracodawcy lub podmiotowi zobowiązanemu do wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu choroby pisemne oświadczenie potwierdzające odbycie obowiązkowej kwarantanny. Oświadczenie to można złożyć za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.
- Płatnik składek, który nie jest obowiązany do wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu choroby, niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni, przekazuje ww. oświadczenie pracownika, do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oświadczenie to stanowi także dowód usprawiedliwiający nieobecność w pracy w okresie odbywania obowiązkowej kwarantanny. Oświadczenie, to powinno zawierać:
- dane osoby, która odbyła obowiązkową kwarantannę, tj. imię i nazwisko,numer PESEL, jeżeli go posiada oraz serię i numer paszportu, jeżeli był okazywany Straży Granicznej w ramach kontroli;
- dzień rozpoczęcia odbywania obowiązkowej kwarantanny i dzień jej zakończenia;
- podpis osoby, która odbyła obowiązkową kwarantannę.
Mateusz Nyklewicz
radca prawny
Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy
