Tajemnicą Poliszynela jest, że obecnie wiele przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych ma problemy z płynnością finansową. Związane jest to z istotnym wzrostem kosztów działalności, w szczególności kosztów energii czy kosztów pracowniczych przy jednoczesnym braku zatwierdzania przez regulatora taryf, w których koszty te miałyby pokrycie. Pojawia się pytanie, czy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne może w takiej sytuacji skorzystać z dobrodziejstw postępowania restrukturyzacyjnego?
Postępowanie restrukturyzacyjne skierowane jest do dłużników niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością. Dłużnik jest „niewypłacalny”, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, natomiast „stan zagrożenia niewypłacalnością” występuje wtedy, gdy sytuacja ekonomiczna dłużnika wskazuje, że w niedługim czasie stanie się niewypłacalny. Z pewnością, gdy dane przedsiębiorstwo nie jest w stanie dokonywać zapłaty wszystkich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, w szczególności, gdy może regulować wymagalne zobowiązania pieniężne jedynie częściowo, albo gdy zarząd stoi przed koniecznością wyboru, czy zapłacić jedno zobowiązanie, czy inne, mamy do czynienia ze stanem zagrożenia niewypłacalnością, uprawniającym do wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Prawo restrukturyzacyjne wyróżnia różne rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, z których wszystkie zmierzają do oddłużenia przedsiębiorstwa dłużnika za sprawą zawarcia układu z wierzycielami. Układ zostaje przyjęty, gdy uzyska poparcie większości głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos, mających co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Dlatego niezmiernie istotne jest, aby zaproponowana przez dłużnika treść propozycji układowych, które będą przewidywać redukcję zobowiązań wierzycieli, miała szansę uzyskać ich aprobatę. Przyjęcie układu sprawia, że pierwotna wysokość zobowiązań wierzycieli, zostaje zastąpioną tą z układu, a wierzyciel do momentu uchylenia układu, może – w przypadku opóźnienia dłużnika w wykonywaniu układu – egzekwować przysługującą mu wierzytelność jedynie do wysokości określonej w układzie.
Wśród różnych typów postępowań restrukturyzacyjnych, tym cieszącym się największą popularnością jest postępowanie o zatwierdzenie układu, które przeprowadzane jest w oparciu o umowę z nadzorcą układu. Jest to postępowanie, które w znacznej części jest przeprowadzane poza sądem, co sprzyja szybkości tego postępowania. Jest ono inicjowane przez zamieszczenie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Z tym dniem dłużnik zyskuje ochronę przed prowadzonymi postępowaniami egzekucyjnymi, które ulegają zawieszeniu.
Warto podkreślić, że otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, nie będzie mogło powodować negatywnych konsekwencji dla dłużnika ze strony jego pożyczkodawców, takich jak np. rozwiązanie umowy, natychmiastowa wymagalność roszczenia, co w przypadku przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych ma znaczenie z uwagi na dofinansowania ze strony NFOŚiGW i WFOŚiGW. Z drugiej strony, otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie pozwoli na zrestrukturyzowanie tych zobowiązań w drodze układu, gdyż w większości przypadków, zaciągnięte zobowiązania znajdują pokrycie w wartości ustanowionych przedmiotów zabezpieczenia (zastaw, hipoteka).
Postępowanie o zatwierdzenie układu stanowi możliwość oddłużenia się dla każdego dłużnika, w tym także dla przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Warto jednak podkreślić, że jest to rodzaj postępowania, które z definicji pozwala na uregulowanie w drodze układu stosunków dłużnika z wieloma wierzycielami. Nie będzie zatem dopuszczalne otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, gdy dłużnik posiada jednego wierzyciela np. z tytułu dostawy energii elektrycznej, przy czym wskazać należy, że gdy środki pieniężne dłużnika nie wystarczają na spłatę wszystkich posiadanych zobowiązań, dłużnik nie powinien faworyzować wierzycieli, spłacając tylko niektórych z nich, przez co stopień zaspokojenia innych wierzycieli jest większy, aniżeli byłby, gdyby dłużnik zaspokajał wierzycieli proporcjonalnie. Z kolei, gdy problemem jest zapłata zobowiązania z tytułu podatku od nieruchomości, restrukturyzacja takiego zobowiązania może polegać jedynie na odroczeniu terminu płatności lub rozłożeniu go na raty. Ta zasada dotyczy wszystkich zobowiązań dłużnika stanowiących pomoc publiczną (wierzytelności publicznoprawnych) i wymaga przeprowadzenia testu prywatnego wierzyciela, tj. oceny, czy wierzyciel prywatny, gdyby znalazł się na miejscu wierzyciela publicznego (Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego etc.) zgodziłyby się na proponowany sposób restrukturyzacji przysługującej mu wierzytelności.
Zważywszy na powyższe, z uwagi na specyfikę podmiotów świadczących usługi z zakresu użyteczności publicznej, postępowania restrukturyzacyjne nie są masowo otwierane przez te podmioty (jak ma to miejsce w przypadku dłużników z sektora prywatnego), co nie oznacza, że przy korzystnym układzie posiadanych zobowiązań, w skrajnym przypadku również ten instrument mógłby zostać wykorzystany w celu oddłużenia takiego przedsiębiorstwa (i to nawet w roku wyborczym).
