Pobór wody na terenie rodzinnych ogrodów działkowych nie ma celu rolniczego, mimo że woda wykorzystywana jest m.in. na potrzeby prowadzonych na terenie ROD-ów upraw.
Na początku 2020 r. wojewódzkie sądy administracyjne w Gdańsku i Olsztynie rozstrzygały sprawy ze skarg stowarzyszeń prowadzących rodzinne ogrody działkowe na decyzje zarządów zlewni PGW Wody Polskie ustalające opłaty zmienne za usługi wodne polegające na poborze wody w związku z działalnością RODów. Niestety oba rozstrzygnięcia okazały się niekorzystne dla skarżących i stanowią przejaw jednolitego podejścia sądów administracyjnych i organów w tej materii (wyrok WSA w Gdańsku z 30.01.2020 r., sygn. III SA/Gd 625/19 oraz wyrok WSA w Olsztynie z 23.01.2020 r., sygn. II SA/Ol 1002/19, CBOSA).
Stowarzyszenia prowadzące rodzinne ogrody działkowe w obu postępowaniach prezentowały stanowisko, iż skalkulowania opłaty zmiennej Wody Polskie powinny dokonywać w oparciu o stawkę wynikającą z §5 ust. 1 pkt 39 (0,05 zł zł/m3) zamiast z §5 ust. 1 pkt 36 lit. a (0,1150 zł/m3) rozporządzenia z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne. Skarżący argumentowali, że zastosowanie niższej stawki powinno znaleźć zastosowanie w przypadku poboru wody w związku z działalnością rodzinnych ogrodów działkowych z uwagi na ich funkcję. Stowarzyszenia oparły się na brzmieniu przepisu art. 5 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, który stanowi, że "ROD stanowią tereny zielone i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o ochronie gruntów rolnych i leśnych, a także w przepisach dotyczących ochrony przyrody i ochrony środowiska". Co więcej, skarżący zwrócili uwagę sądów na przepis art. 4 w/w ustawy, który nakazuje uznać, że z uwagi na ustawową rolę działki w ROD, zużycie wody następuje w celu nawadniania upraw. Tymczasem w art. 2 ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawodawca przesądził, że gruntami rolnymi są m.in. grunty rodzinnych ogrodów działkowych.
Zatem osią sporu na linii Wody Polskie a RODy była podstawa ustalenia wysokości opłaty zmiennej z uwagi na cele jakim służy pobór wód podziemnych dokonywany przez podmioty posiadające pozwolenia wodnoprawne – stowarzyszenia prowadzące rodzinne ogrody działkowe.
W ocenie sądów administracyjnych, które poddały analizie powyższy problem, funkcje rodzinnych ogrodów działkowych zostały ograniczone do zaspokajania potrzeb działkowca i jego rodziny w zakresie prowadzenia upraw ogrodniczych, wypoczynku i rekreacji. Ponadto, prowadzenia upraw ogrodniczych na terenie RODów nie można, zdaniem sądów, utożsamiać z prowadzeniem działalności w celach rolniczych. Cel rolniczy jest bowiem celem związanym z rolnictwem, czyli uprawą zmieni i roślin oraz hodowlą zwierząt, a na terenach rodzinnych ogrodów działkowych zakazane jest prowadzenie działalności gospodarczej lub innej działalności zarobkowej, a więc również rolniczej (art. 12 u.r.o.d.).
Zatem zdaniem sądów administracyjnych z Gdańska i Olsztyna pobór wód podziemnych w celu ich wykorzystania dla ogródków działkowych nie stanowi poboru wód do celów rolniczych na potrzeby nawadniania gruntów i upraw. W obu orzeczeniach sądy stanęły na stanowisku, że o poborze wód do celów rolniczych można mówić wtedy, gdy stronę stanowi podmiot prowadzący działalność rolniczą. Nie sposób utożsamić celów rolniczych z celami RODów, które służą zaspakajaniu potrzeb wypoczynkowych i rekreacyjnych społeczeństwa. Aktywność ta nie jest bowiem prowadzona w celach związanych z produkcją roślinną lub zwierzęcą, lecz w celach związanych z zaspakajaniem wypoczynkowych i rekreacyjnych potrzeb użytkowników, a prowadzenie upraw ogrodniczych stanowi jedynie wycinek aktywności rolniczej polegającej na uzyskiwaniu z prowadzonych upraw określonych płodów rolnych.
Z tego względu sądy nie znalazły podstaw do zastosowania wobec RODów względniejszej jednostkowej stawki opłaty za pobór wód, a podzieliły fiskalny pogląd Wód Polskich w tej materii. Przywołane powyżej wyroki nie są prawomocne.
