Od początku obowiązywania przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne istnieje spór pomiędzy przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi oraz Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie co do sposobu ustalania wysokości stawek opłat zmiennych za usługi wodne za pobór wód podziemnych. Spór ten ogniskuje się przede wszystkim na zagadnieniu dotyczącym celów poboru wody przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Jak się wydaje, przełomowy w tej sprawie wyrok wydany został w ostatnim czasie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu.
WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 24 października 2019 r. (sygn. akt IV SA/Po 535/19) nie tylko uchylił decyzję Dyrektora Zarządu Zlewni w przedmiocie wymierzenia opłaty zmiennej, ale co istotniejsze w uzasadnieniu wyroku dokonał wykładni przepisów Prawa wodnego wskazując, że przy ustalaniu wysokości opłat za pobór wód podziemnych kluczowe znaczenie ma cel dostarczenia wody, a więc sposób jej wykorzystania przez finalnego odbiorcę.
Dyrektor Zarządu Zlewni stał na stanowisku, że dostarczanie wody przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne odbiorcy usług, który prowadzi gospodarstwo rolne w celu zaopatrzenia w wodę ludzi i zwierząt gospodarskich nie mieści się w celu określonym w § 5 ust. 1 pkt 38 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (Dz. U. z 2017 r., poz. 2502, dalej rozporządzenie), tj. wody pobieranej do celów rolniczych na potrzeby zaopatrzenia w wodę ludzi i zwierząt gospodarskich w zakresie niebędącym zwykłym korzystaniem z wód - lecz odpowiada celowi określonemu w § 5 ust. 1 pkt 27 rozporządzenia, tj. do celów poboru, uzdatniania i dostarczania wody.
Taki sposób wykładni wpisywał się zatem w prezentowaną przez Wody Polskie konsekwentnie od 2018 r. koncepcję, iż przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjne winny uiszczać opłaty zmienne za pobór wód podziemnych jedynie wedle dwóch stawek:
- preferencyjnej za wodę dostarczaną na zaopatrzenie w wodę gospodarstw domowych (§ 5 ust. 1 pkt 40 rozporządzenia)
- oraz dla całego pozostałego strumienia, wedle stawki określonej dla celu określonego w § 5 ust. 1 pkt 27 rozporządzenia, tj. do celów poboru, uzdatniania i dostarczania wody.
Dlatego też organ uznał, iż woda wykorzystywana w celu zaopatrzenia w wodę ludzi i zwierząt gospodarskich nie mieści się w celu określonym w § 5 ust. 1 pkt 38 rozporządzenia, a w § 5 ust. 1 pkt 27.
Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nie zgodziło się z decyzją organu i zaskarżyło ją do WSA w Poznaniu, wskazując, że organ dokonał błędnej wykładni przepisów Prawa wodnego. Zdaniem skarżącego przedsiębiorstwa, cel poboru wody nie może być raz interpretowany przez pryzmat celu na jaki woda wykorzystywana jest przez finalnego odbiorcę (zaopatrzenie w wodę gospodarstw domowych), a raz przez pryzmat przedmiotu działalności samego przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego, którym jest pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody.
W ocenie przedsiębiorstwa, kwalifikacja celu poboru determinująca stawkę opłaty, winna następować zawsze przez pryzmat celu wykorzystania wody przez finalnego odbiorcę. Taki pogląd został szeroko uzasadniony argumentami odnoszącymi się do wykładni literalnej przepisów Prawa wodnego, względami logicznymi i celowościowymi.
Sąd przychylił się do stanowiska zaprezentowanego przez przedsiębiorstwo i w uzasadnieniu wskazał, że:
„nie ulega wątpliwości, że celem przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego jest prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków. Czym innym jest jednak cel prowadzenia działalności gospodarczej, a czym innym jest wykorzystanie wody przez jej odbiorcę, a więc cel jej dostarczenia”.
Ponadto, sąd zauważył, że:
"Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1437 ze zm., dalej Uzzw) nie rozróżnia wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i wody, która nie byłaby wykorzystywana do innych celów – np. wyłącznie przemysłowych lub budowlanych. Natomiast w przypadku ustawy Prawo wodne w art. 35 ust. 1 ustawodawca wskazał, ze usługi wodne polegają na zapewnieniu gospodarstwom domowym, podmiotom publicznym oraz podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą możliwości korzystania z wód w zakresie wykraczającym poza zakres powszechnego korzystania z wód, zwykłego korzystania z wód oraz szczególnego korzystania z wód. Stosownie do treści art. 272 ust. 1 Prawa wodnego opłata wodna jest opłatą za usługę wodną, a więc za możliwość korzystania z wód przez gospodarstwa domowe, podmioty publiczne oraz podmioty prowadzące działalność gospodarczą.
Mając powyższe na uwadze, przy uwzględnieniu treści art. 274 ustawy Prawo wodne wprowadzającego maksymalne stawki opłat za pobór wód, w zależności od ilości pobieranej wody w ramach pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego, przyjąć należy, że w przypadku opłat kluczowe znaczenie ma cel dostarczenia wody, a więc sposób jej wykorzystania przez finalnego odbiorcę.
Stosowanie przepisów zobowiązujących do uiszczenia opłat za usługi wodne nie może prowadzić do tego, ażeby opłaty te stały się instrumentem nadmiernego fiskalizmu. Władczość państwa jako źródło obowiązku opłat za usługi wodne oraz minimalny lub żaden wpływ jednostki na treść tego stosunku prawnego wymagają ścisłego, zgodnego z zakładanym celem ustawy, stosowanie przepisów określających ten obowiązek. Sąd podkreślił, że system opłat za usługi wodne został oparty na zasadzie zwrotu kosztów usług wodnych, co oznacza, ze ma tylko za zadanie zapewnienie państwu dochodów umożliwiających pokrycie kosztów usług wodnych, z których korzystają podmioty.
Ponadto, w powyższym świetle wysokość opłaty musi być powiązana z celem jej wykorzystania, na co bezpośrednio wskazuje zarówno regulacja ustawy Prawo wodne, jak i wydanego na jej podstawie rozporządzenia wykonawczego w sprawie stawek opłat za usługi wodne. Bez znaczenia pozostaje przy tym, jaki podmiot świadczący usługi wodne, jak również jaki jest cel jego działalności gospodarczej."
Równocześnie Sąd zwrócił uwagę, że charakter opłat za usługi wodne jako daniny publicznej wymaga od organu stosowania wykładni prawa zawężającej ingerencję w uprawnienia jednostki i stosowania zasady rozstrzygania wątpliwości interpretacyjnych na korzyść strony (art. 7a § 1 K.p.a.).
Warto zauważyć, iż powyższe rozstrzygnięcie jest nader istotne również w kontekście określenia właściwych stawek opłat dla wody pobieranej w celu jej dalszej hurtowej odsprzedaży. W takiej bowiem sytuacji Wody Polskie cały strumień wody obciążały bowiem stawką określoną dla celu wskazanego w § 5 ust. 1 pkt 27 rozporządzenia, tj. do celów poboru, uzdatniania i dostarczania wody. Tymczasem, w świetle komentowanego wyroku w przypadku hurtowej sprzedaży wody właściwe będzie, jak się wydaje, określenie stawek opłat przez pryzmat celu na jaki wykorzystają wodę odbiorcy usług przedsiębiorstwa kupującego wodę hurtowo.
Odnotować należy, iż na zasadność wykładni przepisów zaprezentowanej przez WSA w Poznaniu, wskazywaliśmy już na łamach bloga m.in. w artykule pt. "Wody Polskie ustalają interpretację - taryfy do zmiany?".
Orzeczenie jest nieprawomocne. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne w toku wyżej wskazanego postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego reprezentuje Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp. k.
Michał Walkowiak - radca prawny
Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp. k.
