Początek biegu zasiedzenia służebności przesyłu

Pomimo tego, iż art. 305¹ kodeksu cywilnego wskazuje, że służebność przesyłu polega na korzystaniu z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., Sąd Najwyższy uznaje po raz kolejny, że początek biegu terminu zasiedzenia służebności wiązać należy nie z faktem oddania do eksploatacji urządzenia przesyłowego, ale z faktem rozpoczęcia jego budowy.

Taką linię orzeczniczą zapoczątkowało postanowienie z dnia 24 maja 2013 r. (sygn. akt. V CSK 287/12), w którym SN orzekł, iż przedsiębiorca posiada nieruchomość w zakresie służebności przesyłu od chwili wejścia na grunt w celu wybudowania urządzenia służącego do przesyłania energii elektrycznej.

W postanowieniu z dnia 14 września 2023 r. (sygn. akt I CSK 4543/22) Sąd Najwyższy potwierdził aktualność zaprezentowanego dziesięć lat wcześniej poglądu, rozbudowując przy tym argumentację, przemawiającą w jego opinii o jego słuszności.

Zdaniem SN objęcie w posiadanie służebności gruntowej, odpowiadającej obecnie służebności przesyłu, następuje najczęściej w chwili wejścia na cudzy grunt w celu budowy trwałego i widocznego urządzenia. Przyjmuje się, że przesłanką zasiedzenia służebności przesyłu lub służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu jest posiadanie cudzej nieruchomości o treści tego ograniczonego prawa rzeczowego, a nie posiadanie, czy nawet prawo własności samego urządzenia przesyłowego. Sam przepływ energii przez urządzenie, z czym należy wiązać oddanie gazociągu, wodociągu czy kanalizacji do użytku, to zdarzenie niemające już bezpośredniego wpływu na objęcie w posiadanie cudzej nieruchomości w zakresie służebności. Służebność przesyłu może polegać na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który nie tylko jest właścicielem urządzenia służącego do przesyłania energii, ale także na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować takie urządzenie. Skoro nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy prawem do korzystania z niej w oznaczonym zakresie, także wtedy gdy przedsiębiorca zamierza dopiero wybudować urządzenia do przesyłania energii (art. 305¹ k.c.), to faktyczne władanie cudzą nieruchomością w czasie budowania takich urządzeń, od chwili ułożenia rury gazociągowej spełnia wymaganie określone w art. 292 k.c. Ograniczenia we władaniu przez właściciela nieruchomością ujawniają się niewątpliwie już gdy przedsiębiorca zajął oznaczoną część tej nieruchomości i rozpoczął prace związane z wznoszeniem urządzeń służących do przesyłania wody, ścieków gazów energii elektrycznej, czy cieplnej. Już wtedy właściciel, jeżeli sprzeciwia się takiemu stanowi rzeczy, może podjąć działania zmierzające do tego, aby przedsiębiorca zaprzestał naruszenia jego władztwa.

Oczywiście takie stanowisko jest korzystne dla przedsiębiorców przesyłowych, w tym dla przedsiębiorstw wodociągowo – kanalizacyjnych, bowiem moment rozpoczęcia budowy urządzeń i zajęcia nieruchomości na ten cel, często o wiele miesięcy wyprzedza chwilę rozpoczęcia ich eksploatacji. Tym samym możliwość stwierdzenia zasiedzenia służebności i jej nieodpłatnego nabycia nastąpi wcześniej.