Definicja przyłączy – czy aby na pewno niesporna?

Nieco ponad rok temu Sąd Najwyższy podjął jedną z istotniejszy dla branży wodociągowo-kanalizacyjnej uchwał w ostatnich latach. W składzie siedmiu sędziów Sąd Najwyższy zajął stanowisko w sprawie definicji przyłączy wodociągowych i przyłączy kanalizacyjnych. Mimo jednoznacznego poglądu w sprawie, orzecznictwo znów będzie musiało się zmierzyć z problemem. Prezes UOKiK ponownie kwestionuje bowiem praktyki przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych dotyczące przyłączy.

Spór o ustalenie przestrzennych granic przyłączy na linii Prezes UOKiK – przedsiębiorstwa trwał przez lata. Chociaż przedstawicielom branży wydawało się, że Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 22 czerwca 2017 r. (sygn. akt III SZP 2/16) rozstrzygnął ostatecznie kwestię tego, jak należy definiować pojęcia przyłączy wodociągowego i kanalizacyjnego – a w konsekwencji rozwiał raz na zawsze wątpliwości odnośnie tego kogo i w jakim zakresie obciąża koszt ich budowy oraz zapewnienia niezawodnego działania – organ zdaje się nie dostrzegać argumentacji zawartej w uzasadnieniu uchwały i na poparcie słuszności swojego stanowiska prezentuje nowe argumenty.

Uchwała z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. akt III SZP 2/16
1. Przyłączem kanalizacyjnym w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (jednolity tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 328) jest przewód łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną zakończoną studzienką w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, na odcinku od studzienki do sieci kanalizacyjnej;
2. Przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (jednolity tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 328) jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości.

Prezes UOKiK zaprezentował nowe stanowisko w jednej ze spraw toczących się aktualnie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w której przedsiębiorstwo – stronę postępowania, reprezentują prawnicy z Kancelarii Jerzmanowski i Wspólnicy.

Argumentacja organu opiera się w głównej mierze na rozważaniach w przedmiocie posiadania poszczególnych fragmentów przewodów wodociągowych lub kanalizacyjnych. Prezes Urzędu wywodzi prawny obowiązek przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego w zakresie utrzymania przewodów, w tym przyłączy, z samego faktu objęcia ich w posiadanie. W ocenie organu, objęcie to ma miejsce już w momencie wpięcia przyłącza wodociągowego lub kanalizacyjnego do sieci, co w konsekwencji ma determinować jego odpowiedzialność za stan tej części infrastruktury. Upraszczając, Prezes UOKiK twierdzi, że skoro przedsiębiorstwo posiada przewód od momentu faktycznego przyłączenia do sieci, obowiązane jest je utrzymać i nie może przerzucać tego obowiązku na odbiorcę usług, ponieważ taka praktyka stanowi nadużywanie pozycji dominującej.

Co więcej, Prezes UOKiK uzasadnia swoje stanowisko odwołując się pośrednio do pojęcia części składowej rzeczy, o której mowa w art. 47 k.c. Organ akcentuje w tym zakresie przede wszystkim aspekt więzi funkcjonalnej między rzeczą i częścią składową, która wypracowana została w doktrynie. Próba takiej argumentacja, jak się wydaje, zmierza niepokojąco do wniosku, że przyłącze stanowi na gruncie prawnorzeczowym część składową sieci wodociągowej lub sieci kanalizacyjnej. Oznaczałoby to de facto, że w myśl art. 47 § 2 k.c. przyłącze dzieli los prawny sieci i staje się własnością przedsiębiorstwa w momencie przyłączenia do sieci.

Z powyższym stanowiskiem można polemizować. Abstrahując już nawet od brzmienia art. 5 ust. 2 u.z.z.w., który umożliwia uregulowanie analizowanej kwestii w umowie o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków, Prezes UOKiK wydaje się pomijać problematykę przeniesienia posiadania następującego zawsze w sposób ściśle określony w art. 348 – 351 k.c. Ponadto, trudno zgodzić się z próbą uznania przyłączy za części składowe sieci. Pogląd taki jak się wydaje, może zostać uznany za stojąćy w sprzeczności z art. 49 § 1 k.c.

Warto przypomnieć, że po nowelizacji kodeksu cywilnego w 2008 r. Sąd Najwyższy kilkukrotnie oponował wobec koncepcji uznawania przyłącza za część składową sieci, a to z uwagi na wprowadzony do ustawy art. 49 § 2 k.c., traktujący przyłącze jako urządzenie stanowiące odrębny przedmiot własności.

Biorąc pod uwagę stanowisko Prezesa UOKiK w sprawie, można przypuszczać, że problematyka definicji przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych ponownie powróci na wokandę w najbliższym czasie.