Brak kanalizacji zawsze umożliwia budowę przydomowej oczyszczalni ścieków

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie może zakazać sytuowania przydomowych oczyszczalni ścieków nawet na terenach, gdzie przewidziana jest w przyszłości budowa kanalizacji zbiorczej. 

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 lipca 2023 r. (sygn. akt II OSK 802/20) ocenił między innymi dopuszczalność zawarcia w planie zagospodarowania przestrzennego postanowienia, zgodnie z którym, w odniesieniu do obszarów przewidzianych do skanalizowania dopuszczono jako rozwiązanie tymczasowe odprowadzanie ścieków komunalnych tylko do zbiorników bezodpływowych, natomiast na pozostałych obszarach, odprowadzanie ścieków mogło następować tak do takich zbiorników, jak i do przydomowych oczyszczalni ścieków.

NSA uznał, iż podniesiony w sprawie zarzut naruszenia przez gminę przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w zw. przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, okazał się niezasadny.

Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ucipwg właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych. Przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków, spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych.

Z przytoczonego przepisu wynika, że ustawodawca uregulował w nim dwie sytuacje:

• przypadek, gdy istnieje sieć kanalizacyjna – wówczas zasadą jest, że nieruchomość ma być podłączona do tej sieci, jednak przyłączenie do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli jest ona wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych,
• przypadek, gdy sieć kanalizacyjna nie istnieje lub jej budowa jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona – wówczas właściciele nieruchomości mają obowiązek wyposażenia ich w zbiornik bezodpływowy nieczystościciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, przy czym w tym zakresie wybór należy do właścicieli nieruchomości.

Tymczasem w uchwalonym planie miejscowym zawarto ustalenia, że odprowadzanie ścieków komunalnych z obszarów przewidzianych do skanalizowania następuje do systemu kanalizacji zbiorczej, z dopuszczeniem jako rozwiązania tymczasowego odprowadzania ścieków do bezodpływowych zbiorników do okresowego gromadzenia nieczystości ciekłych.

Takie postanowienie uchwały oznacza, że na obszarach określonych jako: „przewidziane do skanalizowania” nie dopuszczano w ramach rozwiązań tymczasowych zastosowania przydomowych oczyszczalni ścieków, co jest niezgodne z art. 5 ust. 1 pkt 2 Ustawy.

Analiza unormowania zawartego w art. 5 ust. 1 pkt 2 Ustawy prowadzi do wniosku, że właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo do budowy przydomowej oczyszczalni ścieków zarówno w sytuacji, gdy budowa kanalizacji nie jest uzasadniona, jak i w sytuacji, gdy jest ona uzasadniona, ale sieć taka nie została zrealizowana.

Słusznie podkreśla się w orzecznictwie, że sam fakt planowania przez gminę budowy kanalizacji pozostaje bez wpływu na zakres uprawnień właściciela w przedmiocie wyboru formy odprowadzania ścieków w postaci oczyszczalni. W rezultacie właściciel nieruchomości przed wybudowaniem kanalizacji sanitarnej na danym terenie ma wynikające z ustawy prawo do realizacji przydomowej oczyszczalni ścieków. Jeżeli więc w dacie uchwalania planu sieć kanalizacyjna nie istnieje, to przepis art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy przewiduje możliwość gromadzenia ścieków w przydomowych oczyszczalniach także po zrealizowaniu sieci kanalizacyjnej (por. wyrok WSA z 25 lutego 2020 r. II SA/Ol 3/20, wyrok NSA z 21 grudnia 2021 r. II OSK 30/19).

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że z art. 5 ust. 1 pkt 2 Ustawy wynika zasada, że w przypadku istnienia sieci kanalizacyjnej nieruchomość ma być do niej podłączona, a jedyny wyjątek od tej zasady dotyczy przypadku, gdy nieruchomość jeszcze przed zrealizowaniem sieci kanalizacyjnej wyposażona została w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych (por. wyroki NSA z 25 września 2019 r. II OSK 1417/18, 3 października 2017 r. II OSK 2367/16, 22 czerwca 2020 r. II OSK 101/20).

Powyższa zasada nie dotyczy nieruchomości wyposażonej w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych, który może być wykorzystywany do czasu wybudowania sieci kanalizacyjnej lub na terenie, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona (por. wyrok NSA z 30 maja 2016 r. II OSK 2276/14, wyrok WSA z 14 kwietnia 2010 r. II SA/Gd 49/10).

NSA potwierdził tym samym, że dopóki na danym terenie fizycznie nie powstanie zbiorcza sieć kanalizacyjna, właściciele nieruchomości mają prawo do budowy przydomowej oczyszczalni ścieków, co w konsekwencji, już po wybudowaniu systemu zbiorczego, umożliwia im skuteczną odmowę przyłączenia się do niego.