Od bieżącej kadencji samorządowej, która rozpoczęła się dnia 21 października 2018 r., obowiązuje nowy przepis art. 24 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym. Określa on indywidualne uprawnienia kontrolne radnych i z jego treści jednoznacznie wynika, że uprawnienia te odnoszą się także do kontroli spółek komunalnych.
Przywołany powyżej przepis stanowi bowiem, że:
„W wykonywaniu mandatu radnego radny ma prawo, jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, oraz wglądu w działalność urzędu gminy, a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych, oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.”
Spółki komunalne (m.in. spółki wodociągowo-kanalizacyjne) niewątpliwie są spółkami z udziałem gminy. W konsekwencji ze swoich nowych indywidualnych uprawnień kontrolnych radni mogą korzystać również w odniesieniu do tych spółek. Problemem jest jednak to, że ustawodawca pomimo przyznania radnym wskazanych uprawnień nie określił, w jaki sposób i w jakim trybie radni mogą z tych uprawnień korzystać. Jedyną regulacją odnoszącą się do komentowanego przepisu jest wskazanie, że uprawnienia kontrolne radnych nie mogą naruszać dóbr osobistych osób trzecich oraz powinny być realizowane z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.
W obowiązującym stanie prawnym funkcjonuje jednak kilkadziesiąt różnego rodzaju tajemnic prawnie chronionych, które muszą być uwzględniane przy realizowaniu żądań radnych. Przykładowymi wyłączeniami w tym zakresie są m.in. ochrona danych osobowych, czy też tajemnica przedsiębiorstwa. Należy bowiem pamiętać, że ewentualne ich naruszenie obciążać będzie nie radnego, a podmiot, który takie informacje udostępnił.
Mając powyższe na uwadze zaznaczyć wyraźnie należy, że każde żądanie radnego zgłoszone w trybie art. 24 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym powinno być rozpatrywane indywidualnie, niemniej jednak, gdy dotyczy ono informacji lub materiałów, które mają walor informacji publicznej (w rozumieniu przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej), to żądanie takie powinno zostać rozpatrzone w trybie tej ustawy (tj. ustawy o dostępie do informacji publicznej).
Problematyczne mogą jednak okazać się informacje i materiały znajdujące się w zakresie przedmiotowym przepisu art. 24 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, jednakże nie stanowiące informacji publicznej. W takim bowiem przypadku z jednej strony brak jest podstaw do stosowania przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej w procedurze rozpatrzenia żądania radnego, z drugiej zaś strony ustawodawca w żaden sposób nie określa trybu i sposobu rozpatrywania takiego żądania.
W kontekście rozwiązania powyższego problemu przychylić należy się do poglądów wyrażanych w najnowszych komentarzach do przepisu art. 24 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, gdzie przyjmuje się, że regulacje w tym zakresie powinny zostać wprowadzone do statutu gminy (por. np. Cz. Martysz, Komentarz do art. 24 ustawy [w:] B. Dolnicki (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2018; jak również: J. Piecha, Komentarz do art. 24 ustawy o samorządzie gminnym [w:] S. Gajewski (red.), A. Jakubowski (red.), Ustawy samorządowe. Komentarz, Warszawa 2018). Do czasu wprowadzenia ich do tych statutów warto rozważyć jednak, czy trybu tego nie uregulować np. w wewnętrznym regulaminie spółki komunalnej, co z pewnością ułatwi nie tylko samej spółce i jej organom, ale również pracownikom tej spółki właściwe, rzetelne i zgodne z prawem rozpatrzenie każdego żądania radnego, które do tej spółki zostanie skierowane. Należy oczywiście zaznaczyć, iż przedmiotowy regulamin będzie wywoływał skutek tylko wobec pracowników i organów samej spółki, w żaden sposób nie ograniczając uprawnień radnych.
